- from HERE
- remember to use KHENG to hear how difficult words are pronounced, eg culture vbbṯŕm វប្បធម៌
- also use MYVOCABU extension to translate individual words (from the Khmer text)
ម៉េចបានគេចូលចិត្តនិយាយថា ក្មេងៗជំនាន់នេះ «បំផ្លាញវប្បធម៌ខ្មែរ» ម៉្លេះ?
m:ecban qe coolcitt niyayŧa kmeg ~ jḿna’n neħ «bḿ flaṉ vbbṯŕm xmaer» m:leħ?
Why do they like to say that the younger generation “damages Khmer culture” so much?/h3>
ពាក្យ «វប្បធម៌» ជាពាក្យដែលខ្ញុំឧស្សាហ៍ឃើញខ្មែរយើងប្រើណាស់ ជាពិសេសនៅពេលដែលអ្នកណាម្នាក់ធ្វើអ្វីដែលខុសប្លែកពីគេ ឬខុសប្លែកពីសង្គម មិនថាការស្លៀកពាក់ ឬពិធីបុណ្យណាមួយទេ គឺច្បាស់ជាមានគេនិយាយថា៖ «បំផ្លាញវប្បធម៌ជាតិ» ឬ «ឈ្លក់វង្វេងនឹងវប្បធម៌បរទេស»។
paky «vbbṯŕm» ja paky dael xṉoḿ ossah´ ᶍeuṉ xmaer yeug breu ńa’s ja pises nw pel dael n·k ńa mna’k ṯveu ·vii dael xos blaek pii qe ŗŗ xos blaek pii sgqm min ŧa kar sliek pa’k ŗŗ piṯii bońy ńa muoy ţe quu cba’s ja man qe niyay ŧa៖ «bḿ flaṉ vbbṯŕm jati» ŗŗ « çl’k vgveg nug vbbṯŕm brţes»_
the word “culture” is a word which I see us Khmer use really often especially when someone does something different from them or society, whether clothes or ceremonies or anything, there is always someone who says “destroying our culture” or “obsessed with foreign culture”
ប៉ុន្តែតើពាក្យថា «វប្បធម៌» នេះមានន័យយ៉ាងម៉េចឲ្យប្រាកដ? តើអ្នកដែលចូលចិត្តលើកវប្បធម៌មកធ្វើជាឈ្នាន់ដើម្បីវាយតម្លៃអ្នកដទៃ មានដឹងពីអត្ថន័យពាក្យនេះទេ មុននឹងប្រើ?
b:ontae teu paky ŧa «vbbṯŕm» neħ man náy y:ag m:ec ouy brakd? teu n·k dael cool citt leuk vbbṯŕm mk ṯveu ja çna’n deumbii vay tmlei n·k dţei man dug pii ·tŧnáy paky neħ ţe mon nug breu?
but what does the word “culture” here mean exactly? do people who like to praise the word culture in order to judge others, know what it means before using it?
«បើតាមវចនានុក្រម សម្ដេច(prince)សង្ឃ(priest) ជួន ណាត ពាក្យនេះចេញមកពីបន្សំ «វប្ប» + «ធម៌» មានន័យថា ការផ្សាំបណ្ដុះចំណេះវិជ្ជានិងប្រាជ្ញាស្មារតីឲ្យបានលូតលាស់ ចម្រើន ដោយវិទ្យាសាស្ត្រ ឬដោយសិល្បៈផ្សេងៗជាដើម»។ នេះបើតាម km.wikipedia.org
«beu tam vcnanokrm smdec sgᶍ juon ńat paky neħ ceṉ mk pii bnsḿ «vbb» + «ṯŕm» man náy ŧa kar fsaḿ bńdoħ cḿńeħ vijja nig brajṉa smartii ouy ban loot la’s cmreun douy viţyasastr ŗŗ douy silbḥ fseg ~ ja deum»_ neħ beu tam km.wikipedia.org
“according to the Samdech Sangha Chuon Nath dictionary this word is derived from a combination of “culture” + “justice” meaning the to develop knowledge and intellectual growth as progress in science or art
បើតាមវចនានុក្រម ពាក្យនេះមានន័យថា៖ «បរិបទរស់នៅ ជាពិសេសប្រពៃណី និងជំនឿ របស់ប្រជាពលរដ្ឋក្រុមណាមួយ ក្នុងខណៈពេលណាមួយ»។
បើតាមវចនានុក្រម
beu tam vcnanokrm Cambridge paky neħ man náy ŧa៖ «bribţ r’s nw ja pises brpeińii nig jḿnue rb’s brjaplrdđ krom ńa muoy knog xńḥ pel ńa muoy»_
according to the Cambridge dictionary this word means “the way of life, especially the general customs and beliefs, of a particular group of people at a particular time.”
នេះមានន័យថា វប្បធម៌គឺផ្សាភ្ជាប់នឹងការរីកចម្រើនក្នុងសង្គម ហើយវប្បធម៌គឺសំដៅទៅលើយុគសម័យតែក្នុងខណៈពេលមួយប៉ុណ្ណោះ។ បើអ្នកធ្លាប់អានអត្ថបទមុនៗរបស់ខ្ញុំ អ្នកប្រហែលជាធ្លាប់ឃើញខ្ញុំនិយាយច្រើនដងហើយថា វប្បធម៌គឺមានការផ្លាស់ប្តូររហូត។ វប្បធម៌មិនមែនជាវត្ថុមួយដែលនៅនឹងថ្កល់ ហើយមិនអាចផ្លាស់ប្តូរ ឬបន្ថែមបានទេ។ វប្បធម៌បង្កើតឡើងដោយមនុស្ស ក្នុងខណៈពេលណាមួយ ហើយពេលដែលទើបតែបង្កើតនោះ គេមិនទាន់ហៅវាថា «វប្បធម៌» ទេ។
neħ mannáy ŧa vbbṯŕm quu fsa ᵽja’b nug karriikcmreun knog sgqm heuy vbbṯŕm quu sḿdw ţw leu yoq smáy tae knog xńḥ pel muoy b:ońńouħ _ beu n·k ṯla’b ·an ·tŧbţ mon~ rb’s xṉoḿ n·k brhael ja ṯla’b ᶍeuṉ xṉoḿ niyay creun dg heuy ŧa vbbṯŕm quu man kar fla’s btoor rhoot_ vbbṯŕm min maen ja vtŧo muoy dael nw nug ŧk’l heuy min ·ac fla’s btoor ŗŗ bnŧaem ban ţe_ vbbṯŕm bgkeut łeug douy mnoss knog xńḥ pel ńa muoy heuy pel dael ţeub tae bgkeut nouħ qe min ţa’n hw va ŧa «vbbṯŕm» ţe_
this means that culture is closely linked with progress in society and culture is associated with a particular time. if you’ve ever read my earlier articles you have probably seen me say many times that culture is in constant change. culture is not an object in a constant state which will never change or be added to. culture is created by people in a particular time, and just after they’ve made it they still don’t call it culture.
ព្រោះតែអ៊ីចឹងហើយ បានជាឲ្យតែគេនិយាយថា «បំផ្លាញវប្បធម៌» (ឧទាហរណ៍ថា ការស្លៀកពាក់ ឬការធ្វើបុណ្យបរទេស) ខ្ញុំចេះតែចង់សួរទៅគេវិញថា៖ «តើគ្រាន់តែការស្លៀកពាក់បំផ្លាញវប្បធម៌ដោយរបៀបណា? ហើយវប្បធម៌ដែលនិយាយនោះ គឺវប្បធម៌ខ្មែរជំនាន់មួយណាឲ្យប្រាកដ»? ហើយកុំនិយាយថា៖ «ខុសព្រោះតែដូនតាយើងថាអ៊ីចឹង» ឬ «ខុសព្រោះតែខុសហ្នឹងណា»។ កុំនិយាយអ៊ីចឹងអី ខ្មាស់គេណាស់។
prouħ tae ·;iicug heuy ban ja ouy tae qe niyay ŧa «bḿ flaṉ vbbṯŕm» ( oţahrń´ ŧa kar sliek pa’k ŗŗ kar ṯveu bońy brţes) xṉoḿ ceħ tae c’g suor ţw qe viṉ ŧa៖ «teu qra’n tae kar sliek pa’k bḿ flaṉ vbbṯŕm douy rbieb ńa? heuy vbbṯŕm dael niyay nouħ quu vbbṯŕm xmaer jḿna’n muoy ńa ouy brakd»? heuy koḿ niyay ŧa៖ «xos prouħ tae doon ta yeug ŧa ·;iicug » ŗŗ «xos prouħ tae xos hnug ńa»_ koḿ niyay ·;iicug ·ii xma’s qe ńa’s_
even though they say it’s “destroyed culture” (e.g. foreign fashion or trends), I always want to ask them “in what way is just wearing clothes destroying culture? That culture you’re talking of is the Khmer culture of a generation right?” So don’t say it’s “wrong because our ancestors said so” or “wrong because it just is.” Don’t say something so shameless.
មានដែលគិតទេថា ក្នុងរយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកនេះ ប្រទេសខ្មែរយើងបានផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ជាច្រើនដងហើយ។ ដូចខ្ញុំធ្លាប់និយាយអ៊ីចឹង មនុស្សស្រីកាលពីសម័យអង្គរ គឺមិនមានពាក់អាវទេ (បើតាមជីវ តាក្វាន់)។ បើយើងយោងទៅតាមវប្បធម៌ជំនាន់នោះ តើខ្ញុំអាចនិយាយបានទេថា៖ «មនុស្សស្រីស្លៀកពាក់ជិតៗអ៊ីចឹង បំផ្លាញវប្បធម៌សម័យអង្គរយើងអស់ហើយ។ អ្នកចម្បាំងអង្គរណា»!
man dael qit ţe ŧa knog ryḥ pel ra’b pa’n znaḿ mk neħ brţes xmaer yeug ban fla’s btoor vbbṯŕm ja creun dg heuy_ dooc xṉoḿ ṯla’b niyay ·;iicug mnoss srii kal pii smáy ·gqr quu min man pa’k ·av ţe (beu tam jiiv takva’n)_ beu yeug youg ţw tam vbbṯŕm jḿna’n nouħ teu xṉoḿ ·ac niyay ban ţe ŧa៖ «mnoss srii sliek pa’k jit~ ·;iicug bḿ flaṉ vbbṯŕm smáy ·gqr yeug ·’s heuy_ n·k cmbaḿg ·gqr ńa»!
Some think over the millennia in Cambodia we have changed culture many times already. as I’ve said before, women in the time of Angkor wore no shirt (according to Zhou Daguan). If we follow that generation’s culture, can I say “women are wearing shirts so they’re totally destroying Angkor culture.” What Angkor warriors!
សូម្បីតែពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ក៏ទើបតែបានបង្កើតឡើងដោយព្រះបាទអង្គឌួង កាលពីសតវត្សទី១៩ដែរ។ ចុះពេលដែលព្រះអង្គទើបតែបានបង្កើតពិធីបុណ្យនោះភ្លាម តើយើងអាចនិយាយថា៖ «ព្រះអង្គចេះតែបង្កើតពិធីបុណ្យថ្មីផ្អែកលើសាសនាព្រះពុទ្ធអ៊ីចឹង មិនគោរពតាមវប្បធម៌យើង តាមព្រហ្មសាសនាពីសម័យអង្គរទេ»។
soombii tae piṯii bońy ᵽjoḿbińᶁ kó ţeub tae ban bgkeut łeug douy prħ baţ ·gq ᶁuog kal pii stvts ţii 19 daer_ coħ pel dael prħ ·gq ţeub tae ban bgkeut piṯii bońy nouħ ᵽlam teu yeug ·ac niyay ŧa៖ «prħ ·gq ceħ tae bgkeut piṯii bońy ŧmii f ·aek leu sasna prħ poţṯ ·;iicug min qourp tam vbbṯŕm yeug tam prhmsasna pii smáy ·gqr ţe»_
Even the Pchum Ben ceremony was just created by King Ang Duong in the 19th century. So just after King Ang made that new festival can we say “King Ang always makes new festivals from Buddhism so our culture is not in line with our Brahman culture from the Angkor era”?
អត្ថន័យពាក្យ «វប្បធម៌» មួយទៀត ដែលខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ គឺរបស់សាកលវិទ្យាល័យរបស់រដ្ឋសហរដ្ឋអាមេរិក គឺ «វប្បធម៌ជាបរិបទរបស់នៅរបស់មនុស្សមួយក្រុម ឥរិយាបទ ជំនឿ តម្លៃ និងសញ្ញាដែលពួកគេទទួលយក ជាទូទៅគឺទាំងមិនបានគិតពីវា ហើយបានបន្តពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ តាមរយៈការទំនាក់ទំនង និងការធ្វើតម្រាប់តាម»។
·tŧnáy paky «vbbṯŕm» muoy ţiet dael xṉoḿ ca’b ·armmń´ quu rb’s saklviţyaláy Texas A&M University rb’s rdđ Texas shrdđ ·amerik quu «vbbṯŕm ja bribţ rb’s nw rb’s mnoss muoy krom iriyabţ jḿnue tmlei nig sṉṉa dael puok qe ţţuol yk ja ţooţw quu ţaḿg min ban qit pii va heuy ban bnt pii muoy jḿna’n ţw muoy jḿna’n tam ryḥ kar ţḿna’k ţḿng nig kar ṯveu tmra’b tam»_
One more meaning of the word “culture” which interests me is from A&M University in the US state of Texas “A culture is a way of life of a group of people–the behaviors, beliefs, values, and symbols that they accept, generally without thinking about them, and that are passed along by communication and imitation from one generation to the next.”
មានដែលគិតទេថា ហេតុអ្វីបានជាអ្វីដែលយើងចាត់ទុកថាជាវប្បធម៌សព្វថ្ងៃត្រូវបានបង្កើតឡើង? ហេតុអ្វីបានជាគេបង្កើតពិធីបុណ្យផ្សេងៗឡើង? ហេតុអ្វីបានជាគេបង្កើតច្បាប់ទម្លាប់ផ្សេងៗដើម្បីចងមនុស្សស្រី? រឿងនេះក៏ខ្ញុំធ្លាប់បាននិយាយក្នុងអត្ថបទ «ព្រហ្មចារីយ៍» របស់ខ្ញុំដែរ។
man dael qit ţe ŧa heto ·vii ban ja ·vii dael yeug ca’t ţok ŧa ja vbbṯŕm spv ŧgei troov ban bgkeut łeug ? heto ·vii ban ja qe bgkeut piṯii bońy fseg ~ łeug ? heto ·vii ban ja qe bgkeut cba’b ţmla’b fseg ~ deumbii cg mnoss srii? rueg neħ kó xṉoḿ ṯla’b ban niyay knog ·tŧbţ “prhmcariiy´” rb’s xṉoḿ daer_
Does anyone think why our culture today is ? Why they created diverse festivals? Why they make different rules in order to control women? This subject I already talked about in my article “Brahmacharya”.
យុគសម័យមួយៗ គឺតែងតែផ្លាស់ប្តូរ ដូច្នេះអ្វីដែលត្រឹមត្រូវប៉ុន្មានរយឆ្នាំមុន មិនប្រាកដថានឹងត្រូវក្នុងសម័យនេះទេ។ សាកគិតមើល ប្រសិនបើមនុស្សស្រីយើងនៅតែប្រកាន់ទម្លាប់ «ចូលម្លប់» តើមនុស្សស្រីប៉ុន្មាននាក់ដែលនឹងបាត់បង់ ឱកាសចូលរៀន? ហើយនេះក៏ជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដែរ។ តើការមិនគោរពតាមវប្បធម៌ «ចូលម្លប់» នេះមិនមែនជាការ «បំផ្លាញ ឬភ្លេចវប្បធម៌» ដែរទេឬ?
yoq smáy muoy~ quu taeg tae fla’s btoor doocneħ ·vii dael trum troov b:onman ry znaḿ mon min brakd ŧa nug troov knog smáy neħ ţe_ sak qit meul brsin beu mnoss srii yeug nw tae brka’n ţmla’b «cool ml’b» teu mnoss srii b:onman na’k dael nug ba’t b’g óukas cool rien? heuy neħ kó ja kar rḿlouᵽ siţṯi mnoss daer_ teu kar min qourp tam vbbṯŕm «cool ml’b» neħ min maen ja kar «bḿ flaṉ ŗŗ ᵽlec vbbṯŕm» daer ţe ŗŗ?
Each era undergoes constant change so something which is proper a few hundred years ago is not sure to be right in this era. Imagine if our women still were “entering shade”*, how many girls would lose the chance to go to school? This is also a violation of their rights. Is not respecting the culture of “entering shade” also destroying our culture or not?
*ចូលម្លប់ coolml’b (of young girls) to go into seclusion at puberty for a period ranging from one month to a year (This practice is now nearly obsolete); to enter the age of puberty
ត្រូវចាំថាមិនមែនអ្វីដែលមនុស្សភាគច្រើនធ្វើគោរពតាមគឺសុទ្ធតែត្រូវទេ ហើយមិនមែនឲ្យតែវប្បធម៌គឺសុទ្ធតែល្អទេ។ នៅបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនក្នុងទ្វីបអាព្រិច គេប្រកាន់វប្បធម៌កាត់ចុងប្រដាប់ភេទក្មេងស្រីដែលពេញវ័យ។ វប្បធម៌មួយនេះមិនត្រឹមតែរំលោភសិទ្ធិមនុស្សទេ តែក៏បានធ្វើឲ្យក្មេងស្រីជាច្រើនបានស្លាប់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
troovcaḿ ŧa minmaen ·vii dael mnoss ᵽaqcreun ṯveuqourptam quu soţṯ tae troov ţe heuy minmaen ouy tae vbbṯŕm quu soţṯ tae l· ţe_ nw bńta brţes muoy cḿnuon knog ţviib ·apric qe brka’n vbbṯŕm ka’t cog brda’b ᵽeţ kmeg srii dael peṉ váy_ vbbṯŕm muoy neħ min trum tae rḿlouᵽ siţṯi mnoss ţe tae kó ban ṯveu ouy kmeg srii ja creun ban sla’b ja rieg ra’l znaḿ_
Remember that actually something which the majority does is not necessarily always good culture. In some countries in Africa they have a culture of cutting the clitoris of young girls. This custom not only violates their rights but also kills many girls every year.
តែហេតុអ្វីបានជាគេនៅតែធ្វើវា? ហេតុផលមួយ គឺដោយសារតែមនុស្សយើងចូលចិត្តប្រកាន់យកគំនិត “cultural ethnocentrism” ដែលមានន័យថា យើងយល់ ថាវប្បធម៌របស់យើងគឺល្អជាង ពូកែជាង និងត្រឹមត្រូវជាងវប្បធម៌របស់អ្នកដទៃ។
tae heto ·vii ban ja qe nw tae ṯveu va? heto fl muoy quu douy sar tae mnoss yeug cool citt brka’n yk qḿnit «Cultural Ethnocentrism» dael man náy ŧa yeug y’l ŧa vbbṯŕm rb’s yeug quu l· jag pookae jag nig trum troov jag vbbṯŕm rb’s n·k dţei_
So why are they still doing it? One reason is because some of us like the idea of “cultural ethnocentrism”, which means that our culture is better, smarter, and more appropriate than others’ culture.
សូមសួរមួយចុះ ពេលដែលយើងឃើញជនបរទេសម្នាក់គោរពប្រពៃណីយើង ស្លៀកពាក់សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរ តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ដែលនឹងនិយាយថា៖ «ឃើញទេ សូម្បីតែបរទេសក៏គេចេះគោរព និងស្រឡាញ់វប្បធម៌យើងដែរ។ ខ្មែរយើងល្មមដឹងខ្លួនហើយ»។ ប៉ុន្តែ តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ដែលនឹងនិយាយថា៖ «មើលចុះ! ម្នាក់ហ្នឹងមិនចេះស្រឡាញ់វប្បធម៌ខ្លួនឯងទេ មកឈ្លក់វង្វេងនឹងវប្បធម៌របស់យើងទៅវិញ។ ចេះតែបំផ្លាញវប្បធម៌ខ្លួនឯងទៅកើត»! ដែលមានទេ?
soom suor muoy coħ pel dael yeug ᶍeuṉ jn brţes mna’k qourp brpeińii yeug sliek pa’k smliek bḿpa’k brpeińii xmaer teu man mnoss b:onman na’k dael nug niyay ŧa៖ «ᶍeuṉ ţe soombii tae brţes kó qe ceħ qourp nig srła’ṉ vbbṯŕm yeug daer_ xmaer yeug lmm dug xluon heuy»_ b:ontae teu man mnoss b:onman na’k dael nug niyay ŧa៖ «meul coħ ! mna’k hnug min ceħ srła’ṉ vbbṯŕm xluon aeg ţe mk çl’k vgveg nug vbbṯŕm rb’s yeug ţw viṉ_ ceħ tae bḿ flaṉ vbbṯŕm xluon aeg ţw keut»! dael man ţe?
Please ask someone when you see foreigners respecting our customs and traditional Khmer dress, how many people have said “see, even foreigners can respect and love our culture. We Khmer need to do it ourselves. But how many will say “look, someone who can’t love their own culture gets obsessed with our culture instead. Always destroying their own culture to be created. Isn’t it so?
ខ្ញុំនិយាយនេះ មិនមែនចង់មានន័យថា ឲ្យយើងទាំងអស់គ្នាទៅបំភ្លេចវប្បធម៌ខ្លួនឯងទេ។ វប្បធម៌មានសារៈសំខាន់ ហើយវាជាអត្តសញ្ញាណរបស់មនុស្ស និងជាតិ ខ្ញុំដឹង។ ប៉ុន្តែត្រូវយល់ថា ការរក្សាវប្បធម៌ និងការ ឱបក្រសោប និងបង្ខំឲ្យគេទាំងអស់គ្នាធ្វើតាមវប្បធម៌នោះ ជារឿងពីរផ្សេងគ្នា។
xṉoḿ niyay neħ min maen c’g man náy ŧa ouy yeug ţaḿg ·’s qna ţw bḿᵽlec vbbṯŕm xluon aeg ţe_ vbbṯŕm man sarḥ sḿxa’n heuy va ja ·ttsṉṉań rb’s mnoss nig jati xṉoḿ dug _ b:ontae troov y’l ŧa kar rksa vbbṯŕm nig kar óub krsoub nig bgxḿ ouy qe ţaḿg ·’s qna ṯveu tam vbbṯŕm nouħ ja rueg piir fseg qna_
I’m not saying this means we all have to forget our own culture. Culture is very important and part of person’s and nation’s identity I know. But we must understand that maintaining a culture, and forcing everyone to follow a particular culture are two different things.
យើងអាចថែរក្សា ចងក្រងវប្បធម៌យើង ប៉ុន្តែក៏មិនមែនមានន័យថា យើងត្រូវឃាំង មិនគោរពដល់វប្បធម៌គេដែរ។ វប្បធម៌យើងក៏ទទួលបានឥទ្ធិពលពីវប្បធម៌របស់បរទេសដែរ តាំងពីដើមមក។ មានដែលលឺគេយកឧបករណ៍ភ្លេងបរទេសមកលេងលាយជាមួយនឹងភ្លេងខ្មែរទេ? ដែលឃើញការរាំសហសម័យទេ? ចុះការគូរលើជញ្ជាំងអគារប៊ូឌិញ?
yeug ·ac ŧaerksa cg krg vbbṯŕm yeug b:ontae kó min maen man náy ŧa yeug troov ᶍaḿg min qourp d’l vbbṯŕm qe daer_ vbbṯŕm yeug kó ţţuol ban iţṯipl pii vbbṯŕm rb’s brţes daer taḿg pii deum mk_ man dael luu qe yk obkrń´ ᵽleg brţes mk leg lay jamuoy nug ᵽleg xmaer ţe? dael ᶍeuṉ kar raḿ shsmáy ţe? coħ kar qoor leu jṉjaḿg ·qar b;ooᶁiṉ?
We can nurture our culture but it doesn’t mean that we need prison if we don’t respect a certain culture. our culture received influences from foreign cultures since it started. Have you ever heard foreign instruments playing Khmer music? Ever seen modern dance? What about murals or the building boom?
ការគូរ Mural បែបនេះ គឺមានដើមកំណើតនៅប្រទេសបារាំង។ ត្រូវព្យាយាមរកចំណុចកណ្តាលផង។ បើយើងបើកទូលាយទទួលយកវប្បធម៌គេ មកផ្សំជាមួយនឹងវប្បធម៌យើង យើងអាចនឹងទទួលបាននូវអ្វីថ្មី ហើយបង្កើតវប្បធម៌ខ្លួនឯងសម្រាប់សតវត្សទី២១នេះ។
kar qoor Mural baebneħ quuman deumkḿńeut nw brţesbaraḿg_ troov pyayam rk cḿńoc kńtal fg _ beu yeug beuk ţoolay ţţuol yk vbbṯŕm qe mk fsḿ jamuoy nug vbbṯŕm yeug yeug ·ac nug ţţuol ban noov ·vii ŧmii heuy bgkeut vbbṯŕm xluon aeg smra’b stvts ţii 21 neħ _
Murals drawings such as this began in other countries. We have to try find a middle ground. If we’re open to accept their culture mixing with our culture we will have something new, and have our own culture for the 21st century.
ខ្ញុំគិតថា អ្នកប្រហែលជាយល់ហើយថា នៅពេលដែលអ្នកណាម្នាក់បង្ខំឲ្យអ្នកធ្វើអ្វីមួយ នៅពេលដែលគេចងអ្នកជាប់នៅមួយកន្លែង អ្នកច្បាស់ជាស្អប់របស់នោះ ហើយព្យាយាមរើបម្រះចេញហើយ។ បើយើងព្យាយាមចងឲ្យក្មេងៗស្រឡាញ់ និងគោរពតាមវប្បធម៌យើង និងស្តីឲ្យនៅពេលដែលគេមិនធ្វើតាម គេច្បាស់ជាស្អប់ ហើយកាន់តែមិនចង់គោរពតាមទៅទៀត។
xṉoḿ qit ŧa n·k brhael ja y’l heuy ŧa nw pel dael n·k ńa mna’k bgxḿ ouy n·k ṯveu ·vii muoy nw pel dael qe cg n·k ja’b nw muoy knlaeg n·k cba’s ja s·’b rb’s nouħ heuy pyayam reu bmrħ ceṉ heuy_ beu yeug pyayam cg ouy kmeg ~ srła’ṉ nig qourp tam vbbṯŕm yeug nig stii ouy nw pel dael qe min ṯveu tam qe cba’s ja s·’b heuy ka’n tae min c’g qourp tam ţw ţiet_
I think you probably understand that when someone forces you to do something, when they tie you to a place you don’t like, you try to leave it. If we try to make young people love and respect our culture, they will start hating it and not respect it even more.
នេះជាធម្មជាតិរបស់មនុស្ស ហើយមិនមែនតែសម្រាប់ក្មេងសម័យនេះទេ។ តែបើយើងបើកទូលាយឲ្យពួកគេដើរ មានសេរីភាព សាកល្បងអ្វីដែលថ្មី ហើយបង្ហាញគេថា វប្បធម៌យើងមានលក្ខណៈបែបណាដោយមិនបង្ខំគេ គេនឹងចំណាយពេលមកសិក្សា ហើយអាចនឹងស្រឡាញ់វប្បធម៌នោះទៀត។
neħ ja ṯmmjati rb’s mnoss heuy min maen tae smra’b kmeg smáy neħ ţe_ tae beu yeug beuk ţoolay ouy puok qe deur man seriiᵽap sak lbg ·vii dael ŧmii heuy bghaṉ qe ŧa vbbṯŕm yeug man lkxńḥ baeb ńa douy min bgxḿ qe qe nug cḿńay pel mk siksa heuy ·ac nug srła’ṉ vbbṯŕm nouħ ţiet_
That’s human nature, not just for young people today. But if we open show them that our culture has and not force them spend time studying it, they can love that culture even more.
ប្រសិនបើគេនៅតែមិនព្រមធ្វើតាមអ្វីដែលយើងចង់ទៀត យើងត្រូវចេះគោរពការសម្រេចចិត្តរបស់គេផង។ បើអ្នកមិនពេញចិត្តនឹងមនុស្សស្រីដែលផឹកគ្រឿងស្រវឹង នេះគ្រាន់តែជាគំនិតរបស់អ្នកទេ តែវាក៏ជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់គេដែរ។ បើគេមានសង្សារ ឬរួមភេទមុនពេលរៀបការ នេះក៏ជាសិទ្ធិរបស់គេដែរ។ គេមិនបានធ្វើអ្វីដើម្បីរំលោភដល់សិទ្ធិរបស់អ្នកទេ។ ក្នុងចំណុចមួយនៃសិទ្ធិមនុស្សសកល គឺមនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការដើរហើរ និងកម្សាន្ត។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលអ្នកបង្ហាញពីការមិនពេញចិត្តនឹងជំរើសក្នុងការរស់នៅរបស់គេ ដោយការស្តី បន្ទោស ឬវាយប្រហារផ្ទាល់ ឬតាមអ៊ីនធឺណេត នោះអ្នកកំពុងតែរំលោភដល់សិទ្ធិរបស់គេហើយ។ ខ្ញុំនិយាយពាក្យនេះច្រើនដងហើយ៖ «បើអ្នកមិនពេញចិត្ត កុំមើលទៅ គឺលែងឃើញហើយ»។
brsin beu qe nw tae min prm ṯveu tam ·vii dael yeug c’g ţiet yeug troov ceħ qourp kar smrec citt rb’s qe fg _ beu n·k min peṉ citt nug mnoss srii dael fuk qrueg srvug neħ qra’n tae ja qḿnit rb’s n·k ţe tae va kó ja siţṯi seriiᵽap rb’s qe daer_ beu qe man sgsar ŗŗ ruom ᵽeţ mon pel rieb kar neħ kó ja siţṯi rb’s qe daer_ qe min ban ṯveu ·vii deumbii rḿlouᵽ d’l siţṯi rb’s n·k ţe_ knog cḿńoc muoy nei siţṯi mnoss skl quu mnoss qr’b roob man siţṯi seriiᵽap knog kar deur heur nig kmsant_ b:ontae nw pel dael n·k bghaṉ pii kar min peṉ citt nug jḿreus knog kar r’s nw rb’s qe douy kar stii bnţous ŗŗ vay brhar fţa’l ŗŗ tam ·;iinṯuuńet nouħ n·k kḿpog tae rḿlouᵽ d’l siţṯi rb’s qe heuy_ xṉoḿ niyay paky neħ creun dg heuy៖ «beu n·k min peṉ citt koḿ meul ţw quu laeg ᶍeuṉ heuy»_
Credit: trueconfessionsofaginger.wordpress.com
ខ្ញុំនិយាយបែបនេះ ព្រោះខ្ញុំធ្លាប់ស្អប់ណាស់អ្វីដែលទាក់ទងនឹងវប្បធម៌ខ្មែរ ជាពិសេសគឺដោយសារតែចាស់ៗតែងតែបង្ខំឲ្យខ្ញុំស្រឡាញ់វា។ គេតែងតែនិយាយថា នេះវប្បធម៌យើង យើងត្រូវតែស្រឡាញ់វា។ ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកណាពន្យល់ទេថា វប្បធម៌ខ្មែរយ៉ាងម៉េច មានអ្វីខ្លះ និងល្អយ៉ាងណា។ ខ្ញុំចង់បានសេរីភាពក្នុងការសម្រេចចិត្ត តែនៅពេលដែលខ្ញុំទទួលបានសេរីភាពនោះ ហើយលែងមានអ្នកមកចាប់បង្ខំខ្ញុំ ខ្ញុំក៏មាន
xṉoḿ niyay baeb neħ prouħ xṉoḿ ṯla’b s ·’b ńa’s ·vii dael ţa’k ţg nug vbbṯŕm xmaer ja pises quu douy sar tae ca’s~ taeg tae bgxḿ ouy xṉoḿ srła’ṉ va_ qe taeg tae niyay ŧa neħ vbbṯŕm yeug yeug troov tae srła’ṉ va_ b:ontae min man n·k ńa pny’l ţe ŧa vbbṯŕm xmaer y:ag m:ec man ·vii xlħ nig l · y:ag ńa_ xṉoḿ c’g ban seriiᵽap knog kar smrec citt tae nw pel dael xṉoḿ ţţuol ban seriiᵽap nouħ heuy laeg man n·k mk ca’b bgxḿ xṉoḿ xṉoḿ kó man ឱ
óuកាសសិក្សា និងទទួលយកវប្បធម៌ទាំងអស់ រួមទាំងវប្បធម៌ខ្មែរ។ ពេលនោះហើយ ទើបខ្ញុំចាប់ផ្តើមចូលចិត្តសិល្បៈខ្មែរ។
kas siksa nig ţţuol yk vbbṯŕm ţaḿg ·’s ruom ţaḿg vbbṯŕm xmaer_ pel nouħ heuy ţeub xṉoḿ ca’b fteum cool citt silbḥ xmaer_
ខ្ញុំចូលចិត្តពិធីបុណ្យ Christmas
xṉoḿ cool citt piṯii bońy Christmas ខ្ញុំស្តាប់បទចម្រៀងបរទេស ខ្ញុំនិយាយភាសាអង់គ្លេសច្រើនជាងភាសាខ្មែរ ប៉ុន្តែខ្ញុំក៏ចូលចិត្តទៅមើលសិល្បៈ របាំ និងគំនូររបស់ខ្មែរ ហើយខ្ញុំចង់ដឹង ចង់លឺពីវប្បធម៌ប្រទេសមួយនេះ។ ចុះអ្នកដែលរិះគន់គេ ថាបំផ្លាញវប្បធម៌ខ្មែរ តើអ្នកដែលធ្វើអ្វីខ្លះដើម្បីរក្សាវប្បធម៌នោះ? តើមានដែលចំណាយពេលស្រាវជ្រាវពីវាទេ?
xṉoḿ sta’b bţ cmrieg brţes xṉoḿ niyay ᵽasa ·’gqles creun jag ᵽasaxmaer b:ontae xṉoḿ kó cool citt ţw meul silbḥ rbaḿ nig qḿnoor rb’s xmaer heuy xṉoḿ c’g dug c’g luu pii vbbṯŕm brţes muoy neħ _ coħ n·k dael riħ q’n qe ŧa bḿ flaṉ vbbṯŕm xmaer teu n·k dael ṯveu ·vii xlħ deumbii rksa vbbṯŕm nouħ ? teu man dael cḿńay pel srav jrav pii va ţe? មានអ្នកមួយចំនួន និយាយក្តែងៗថា ស្រឡាញ់ខ្មែរ ហើយដើររិះគន់គេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែសរសេរអក្សរខ្មែរសោះ មើលចង់វិលមុខ។
man n·k muoy cḿnuon niyay ktaeg ~ ŧa srła’ṉ xmaer heuy deur riħ q’n qe b:ontae qra’n tae srser ·ksr xmaer souħ meul c’g vil mox_
អ៊ាសានជិតចូលមកដល់ហើយ។ បើយើងនៅតែបើកទូលាយយកអ្វីដែលថ្មី ទទួលយកវប្បធម៌បរទេស តើយើងនឹងតាមទាន់គេដែរឬទេ? តែនេះគ្រាន់តែជាគំនិតរបស់ខ្ញុំទេ។ យ៉ាងហោចណាស់ សង្ឃឹមថាអ្នកបានដឹងអ្វីដែលថ្មីខ្លះដែរចុះ។
·;asan jit cool mk d’l heuy_ beu yeug nw tae beuk ţoolay yk ·vii dael ŧmii ţţuol yk vbbṯŕm brţes teu yeug nug tam ţa’n qe daer ŗŗ ţe? tae neħ qra’n tae ja qḿnit rb’s xṉoḿ ţe_ y:ag houc ńa’s sgᶍum ŧa n·k ban dug ·vii dael ŧmii xlħ daer coħ _
P.S. To further demonstrate how sheep-like human can be, watch the “Monkey and the Ladder Experiment” here.
Love, Catherine
XOXO
References:
https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%8C
https://en.wikipedia.org/wiki/Culture
https://www.tamu.edu/faculty/choudhury/culture.html
https://www1.umn.edu/humanrts/edumat/hreduseries/hereandnow/Part-5/8_udhr-abbr.htm
http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/culture?a=british
http://people.h